De langverwachte codificatie van de regels inzake vrijstellingsclausules

Vrijstellingsclausules vormen een belangrijk onderdeel van contracten, aangezien ze partijen in staat stellen hun aansprakelijkheid te beperken voor contractbreuken jegens elkaar, en voor mogelijke schadeclaims of negatieve gevolgen geleden door derden. Dit soort regelingen stelt partijen in staat om mogelijke schadeclaims na een contractbreuk vanaf het begin te minimaliseren. Boek 5 van het nieuwe Belgische Burgerlijk Wetboek heeft eindelijk de huidige jurisprudentie over vrijstellingsclausules gecodificeerd. In dit artikel gaan we in op de praktische gevolgen daarvan.

Het Belgisch Hof van Cassatie erkende de rechtmatigheid van vrijstellingsclausules al in het begin van de 20e eeuw. Het sloot echter ook sommige soorten situaties uit van de mogelijkheid, bijvoorbeeld grove fouten. De codificatie van deze regels had lang moeten wachten.

IN WELKE SITUATIES KUNT U UW AANSPRAKELIJKHEID WETTELIJK BEPERKEN?

In artikel 5.89 BW staat dat in beginsel alle vrijstellingsbedingen zijn toegestaan, tenzij de wet uitdrukkelijk anders bepaalt. Fabrikanten kunnen zich bijvoorbeeld nooit vrijstellen van elke aansprakelijkheid jegens het slachtoffer dat schade heeft geleden door een gebrekkig product (art. 10 van de Belgische Wet Productaansprakelijkheid).

Verder staat het nieuwe BW uitdrukkelijk toe dat partijen zich vrijstellen van aansprakelijkheid wegens grove fouten. Het is echter nog steeds niet mogelijk om aansprakelijkheid voor opzettelijk wangedrag uit te sluiten. Vrijstellingsclausules die zo ver gaan als “in wezen het contract uithollen”, zijn evenmin toegestaan.

Laten we dit illustreren met een specifieke situatie. Twee partijen sluiten een handelsovereenkomst. De verkoper moet groenten (bederfelijke waren) leveren aan de koper, die restauranthouder is. Het hoofddoel van het contract is de tijdige levering door de verkoper van de bederfelijke goederen aan de koper binnen een bepaald tijdsbestek. Daarom maakt een clausule die de verkoper vrijstelt van elke aansprakelijkheid in geval van vertraagde levering of slechte kwaliteit van de groenten, in feite een einde aan het contract.

Vervolgens voegt het CC nog een nieuwe uitzondering toe: vrijstellingsclausules voor fouten die de fysieke integriteit van een persoon aantasten, zijn in geen geval rechtmatig.

Ten slotte zal de contractuele vrijstelling zich nu ook uitstrekken tot de hulppersonen waarop partijen een beroep doen voor de uitvoering en uitvoering van hun contractuele verplichtingen. Een contractspartij kan echter zijn aansprakelijkheid voor opzet of grove schuld van zijn hulppersoon niet meer uitsluiten of beperken.

Overweeg dit voorbeeld. Een transportbedrijf stelt een maximum forfaitair bedrag vast bij tekortkomingen of gebreken in de vervoersdienstverlening. Een eventueel bij of voor het transport betrokken (onder)aannemer is slechts aansprakelijk voor hetzelfde maximumbedrag.

 

Concluderend codificeert artikel 5.89 BW grotendeels de vaste jurisprudentie. Niettemin biedt het de nodige rechtszekerheid door expliciet regels op te nemen over verjarings- en vrijstellingsclausules. Zulk wetgevend werk kan alleen maar worden toegejuicht.

Bronnen:

• Boek 5 van de Belgische CC
• Belgische productaansprakelijkheidswet